د افغانستان پېښليک - History of Afghanistan

(English)

The written history of Afghanistan, can be traced back to around 500 BCE when the area was under the Achaemenid Empire,[1] although evidence indicates that an advanced degree of urbanized culture has existed in the land since between 3000 and 2000 BCE.[2][3][4] The Indus Valley Civilisation stretched up to large parts of Afghanistan in the north, with several sites being known.[5] Alexander the Great and his Macedonian army arrived at what is now Afghanistan in 330 BCE after conquering Persia during the Battle of Gaugamela.[6] Since then, many empires have established capitals inside Afghanistan, including the Greco-Bactrians, Mauryas, Kushans, Hindu Shahi, Saffarids, Samanids, Ghaznavids, Ghurids, Timurids, Mughals, Hotakis and Durranis.[7]

Afghanistan (meaning "land of the Afghans") has been a strategically important location throughout history.[8] The land served as "a gateway to India, impinging on the ancient Silk Road, which carried trade from the Mediterranean to China".[9] Sitting on many trade and migration routes, Afghanistan may be called the 'Central Asian roundabout'[10] since routes converge from the Middle East, from the Indus Valley through the passes over the Hindu Kush, from the Far East via the Tarim Basin, and from the adjacent Eurasian Steppe.

The archaeological manifestation of the Indo-Iranians (Aryans) before their split into separate language groups is generally seen as the Andronovo culture to the north of present-day Afghanistan. The Iranian languages were developed by one branch of these people; the Pashto language spoken today in Afghanistan is one of the Eastern Iranian languages. Elena E. Kuz'mina argues that the tents of Iranian-speaking nomads of Afghanistan developed from the light surface houses of the Eurasian steppe belt in the Bronze Age.

The Arab invasions influenced the culture of Afghanistan, and its pre-Islamic period of Zoroastrian, Macedonian, Buddhist and Hindu past has long vanished. Turkic empire-builders such as the Ghaznavids and Timurids made the region now called Afghanistan of major importance.

Pashto (پښتو)

افغانستان (پښتو / دري: افغانستان) چې په رسمي توگه د افغانستان اسلامي جمهوريت په نوم ياديږي، په غرونو کې کلابند يو هېواد دی چې د اسيا د لویې وچې په څلورلارې کې پروت دی. په ټولگړې توگه دا هېواد د منځنۍ اسيا يوه برخه ده،‌ خو کله ناکله بيا په داسې سيمې څرگند شوی چې نه په منځني ختيځ او نه پر سوېلي اسيا پورې تړلې ده،‌ او دا پدې چې دغه سيمه د منځني ختيځ او سوېلي اسيا سره هڅوبيز، ژبتوکميز او جغرافيکي اړيکې لري. دا هېواد په لوېديځ کې له ايران سره،‌ په سوېل او ختيځ کې له پاکستان سره د ډيورند کرښه فرضی پوله،‌ په شمال ختيځ کې له چين سره، په شمال کې له تاجيکستان، ازبكستان او تركمنستان سره گډې پولې لري.

د افغانستان اسلامي جمهوريت ډيورند کرښه نه مني پښتونخوا د افغانستان خاوره ده.

په ۱۷۴۷ زېږدیز كال كې افغانستان د لومړي ځل لپاره د احمد شاه بابا له خوا د دولت په توگه اعلان او د هغه پولې معلومې شوې. افغانستان د لوېديځ او ختيځ په څلورلارې کې پروت د بېلابېلو قومونو او کولتورونو کور دی. دا يو ډېر لرغونی هېواد دی او د تاريخ له نظره دا يو لوی سوداگريز مرکز پاتې شوی او په همدې توگه په بېلابېلو وختونو کې دبېلابېلو قوتونو له خوا تر يرغل لاندې راغلی او لوټ تالان شوی دی. د تاريخ په اوږدو کې دا سيمه د فارس، مقدونيانو، عربانو، مغولو، ترکانو، او يونانيانو لخوا نيول شوی. نوی افغانستان د لومړي ځل لپاره د درېيم افغان-انگليس جگړې وروسته په ١٩١٩ کال کې د يوه خپلواک هېواد په توگه هغه وخت راڅرگند شو کله چې بهرنيانو د افغانستان په چارو کې لاسوهنه پرېښوده. په دغه هېواد د روسيې د يرغل وروسته، په هېواد کې بد امني، خپلمنځي جگړې د يوولسم د سپټامبر د پېښې نه وروسته د امريکا يرغل د دغه هېواد تاريخ ويجاړ کړ.